Көек лицее укучысы үзенең танк проекты белән танылды

Ибраһим Мәскәүдә Дәүләт Думасы бинасы янында. / Фото гаилә архивыннан

Көек авылындагы “Алгоритм” технологик лицее укучысы уйлап табучы Ибраһим Әхмәдуллин үзенең танк проекты белән танылды.

Бу ел унынчы сыйныф укучысы Ибраһим Әхмәдуллин өчен танк билгесе астында уза. Ул туган абыйсы Шамил Җәмил улы белән бергә лицейда “Яшь инженер” түгәрәген алып бара. Аның инновацион эшләнмәсе экспертконструкторларда да һәм танкистларда да кызыксыну уята һәм абруйлы форумнарда: технологияләр һәм техник иҗат өлкәсендә “Россиянең милли байлыгы” XVIII Бөтенроссия талантлы яшьләр казанышлары конкурсында, Союзлар йортының Колонна залында “Яшь техниклар һәм уйлап табучылар” XI Бөтенроссия еллык конференциясендә лаеклы танылу алды.

ТЕХНИКАГА ХИРЫСЛЫК ГАИЛӘДӘН КИЛӘ

Егетнең техника белән кызыксынуы нәселдән килә: әтисе Айрат энесе Шамил белән авылда үскән, ә анда балачактан ук техника белән эш итәргә өйрәнгәннәр. Алар үзләре мотоцикл, станок, пилорама җыйганнар. Өйдә дә күбрәк техника турында сөйләшкәннәр. Әтисе, Айрат Җәмилович, агрономлыкка укыса да, үзен төзелеш бизнесында тапкан. Ә Шамил Җәмил улы белеме буенча дипломат, Төркиядә укыган, әмма Көек авылында технологик лицей ачылгач, яңадан әзерлек узган һәм укучылар өчен “Яшь инженер” түгәрәген алып бара.

– Миңа безнең лицей ошый, ул яңа, зур, иркен, – ди Ибраһим Әхмәдуллин. – Җиһазланышы буенча гадәти мәктәпләрдән шактый аерыла. Мәсәлән, монда лазер станоклары бар, без аларны “Яшь инженер” түгәрәге эшчәнлегендә кулланабыз. Безнең түгәрәк инженерлык фикерләвен үстерүгә юнәлдерелгән. Балалар агачтан эшләнмәләр һәм механизмнар ясыйлар, кирәкле үлчәмнәр ясарга, станоклар һәм эш кораллары эшләргә өйрәнәләр.

ФИЗИК ПРИНЦИПЛАРДАН ЧЫГЫП ЭШЛӘНГӘН ЭКСКАВАТОР

Түгәрәк эксперименталь дәресләрдән, җәйге лагерьдан башланган, ләкин хәзер лицейның рәсми структурасына әверелгән. Яңа гына экскаватор моделен әзерләү проекты төгәлләнгән. Төп конструктив материал – агач, фанера, ул лазер станогы белән киселә. Моның өчен эшкәртү белән идарә итүче компьютерга эшләнә торган детальнең 3D моделе кертелә, лазер кайдан узарга тиешлеге турында билгеләр ясала. Төп конструкция төзелгәннән соң, ул гидравлика һәм электрика белән җиһазландырыла.

Модель техниканың: рычагларның, гидроцилиндрларның физик эш принципларын аңлау өчен кулланыла. Алдагы модель фронталь төягеч булачак.

– Быелгы планнар – проектларны күбрәк тормышка ашыру, модельләр аша җитәрлек физика законнарын өйрәнү, – дип фикерләре белән уртаклаша Ибраһим Әхмәдуллин. – Һәм, әлбәттә, балаларны инженерлык эшенә җәлеп итәргә, мавыктырырга, үз потенциалын күрсәтергә ярдәм итәргә кирәк. Элек мин техник иҗат белән берүзем шөгыльләнә идем, хәзер команда белән күпкә күңеллерәк.

ТАНК ҺӘМ ДРОННАР: ЯҢА ПЕРСПЕКТИВАЛАР

Мәктәп укучысы тәкъдим иткән танк проекты үз эченә күп кенә новаторлык сыйфатларын ала. – Танкның төп концепциясе – экипажны саклау, танкны яңа төр җиңелү факторларыннан саклау. Сугыш тактикасы үзгәрде, һәм хәзер пилотсыз очкычлардан түбәгә, бортларга, ягъни танкларның азрак саклана торган урыннарына ешрак бәрәләр. Козыреклар һәм экраннар тибындагы кулдан ясалган әйберләрнең үз минуслары бар, бортларны һәм түбәләрне броньлауны арттыру яхшырак.

Шулай ук Ибраһим танкның яңа функцияләрен дә кертә: десант һәм яралыларны ташу өчен аерым урын каралган. Шулай ук практика күрсәткәнчә, ябык ату позицияләреннән ату сыйфатын яхшыртырга кирәк. Яңа корал, яңа кору автоматы һәм штатлы үткәргечле дрон ярдәмендә атуга төзәтмәләр кертергә кирәк.

Практикада мондый дрон әлегә юк, ә ул хәрби генә түгел, гражданлык структураларына да файдалы була алыр иде. Аны разведка өчен радиоэлемтә начар булган урыннарда – тарлавыкларда, мәгарәләрдә – яки комачаулыклар, магнит давыллары шартларында кулланырга мөмкин. Мәсәлән, геологларга, коткаручыларга.

Шулай ук уйлап табучы җир өсте дроны конструкциясе турында да уйлана. Аны хәрби машина буларак, миналау машинасы буларак, алгы сызыкка кирәкле кирәк-яраклар китерүче яки яралыларны чыгаручы ярдәм машинасы буларак кулланырга мөмкин. Әлегә бу тема үсеш алмаган. Мондый дрон үткәргечле яки радиоидарәле булырга тиеш түгел, әмма элемтәнең бүгенге көндә билгеле булмаган башка принципларын кулланырга мөмкин.

– Танк – дәүләт техникасында һәм технологияләрендә иң яңа һәм иң камил нәрсәләр җыелмасы, – дип уйлый Ибраһим. – Модельне камилләштерү һәм куллануга кертү өчен дистә еллар кирәк. Ә менә аерым тәкъдим ителгән яңалыклар төрле техникада шактый тиз кулланылырга мөмкин – БТР, БМП һәм башкалар. Минем проектның әһәмияте – нәкъ менә киләчәккә юнәлеш бирә торган идеяләр җыелмасында.

ХЕЗМӘТТӘШЛЕККӘ ЧАКЫРУ

Техник үсеш – бер кешенең генә түгел, ә күпләгән компетенцияле белгечләр коллективларының хезмәте нәтиҗәсе. Ибраһим Әхмәдуллин да уйлап табучылар һәм инженерлар бергәлеген булдыру белән кызыксына. “Яшь инженер” түгәрәге бу мәсьәләне өлешчә хәл итә. Әмма район мәктәпләрендә, мөгаен, техник проектлар өстендә бергәләп эшләү белән кызыксынган талантлы балалар табылыр.

– Безнең лицейда һәм тулаем районда еш кына техник иҗатка багышланган фәннигамәли конференцияләр уза. Узган язда “Технолидер” НПК кебекләр. Анда үз проектларыгыз белән чыгыш ясагыз, килегез! Әйдәгез элемтәгә керик, уртак проектларны үстерик, – дип тәкъдим итә Ибраһим.