Питрәч районы Чыты авылы тарихы турында сөйлибез

Тарихи мәгълүматлар буенча Чыты территориясен үзләштерү 16 нчы гасырга туры килә. Һәрхәлдә, 15-16 гасырга караган кабер ташлары һәм Хан кызы каберенә караган ташлар шуның турында сөйли. Моның шулаймы, юкмы икәнен әйтергә төгәл беркем дә алынмаячак. Әмма 19 гасырда ук авылда өч мәчет эшләве мәгълүм, монда гыйбадәт кылып кына калмаганнар, дини-дөньяви дәресләр дә алып барганнар. Өстәвенә, мәчет гыйбадәт кылу урыны гына түгел, ә зур мәдәни һәм мәгърифәтчелек ролен дә үти, кешеләрне дин ныклыгы белән берләштерә. Халык арасында мондый факт та билгеле: авыл шартлы рәвештә ике өлешкә бүленгән булган. Берсендә ясаклар, икенчесендә казаклар яшәгән. Өстәвенә, бу аларга дус-тату яшәргә комачауламаган.

Халык Мишә елгасы янындарак төпләнгән, ул авылдан бераз төньяктарак урнашкан. Якын-тирәдә яшәүче күпчелек кешеләр игенчелек, терлекчелек, кайберләре тегүчелек эше белән шөгыльләнгәннәр. Шунысы игътибарга лаек, күп кенә кешеләр гармунда һәм скрипкада уйнаган. Авыл мәчетләренең тарихы бик кызыклы. 1886 елда Казанда агач Әҗем мәчетен сүтә башлыйлар һәм иске бинаны Чытыга күчерү турында карар кабул ителә. Ни өчен нәкъ менә шушы авылны сайлап алулары әле дә сер булып кала. Ә җирле халык аны Әҗем мәчете дип атап йөртә башлый. Мортаза Әҗемов - ул чорның танылган сәүдәгәре. Кем белә, бәлки, ул да монда килеп җиткәндер. Кызганыч, бу хакта беркем әйтә алмый. Ул 1939 елга кадәр гамәлдә булган. 1945 елдан соң мәчет амбарга әверелә, биредә ашлык склады урнаштыралар. Ә 1989 елның 6 октябрендә төнлә көчле җилдән манарасы авып төшә. Ул инде шактый тузган була. 90 нчы елларда авыл халкы «Ленин байрагы» колхозының элеккеге рәисе Әсхәт Санатулла улы Низамов җитәкчелегендә искесе урынында яңа мәчет төзү идеясын күтәреп чыгалар. Хәзерге вакытта элекке Әҗем мәчете урынында инде бөтенләй заманча корылма урнашкан, аңа Мәүлә Колый исеме биреләчәк