Советлар Союзы Герое Петр Гавриловны авылдашлары хәтерлиме

Советлар Союзы Герое Петр Михайлович Гаврилов исеме бүген һәркемнең телендә, без аның белән горурланабыз. Ләкин сугыштан соң аңа «элекке хәрби әсир» статусында күп сынаулар үтәргә туры килгән. Туган авылы Әлбәдендә бу вакыйгаларны яхшы хәтерлиләр. 
 

МАРИЯ КУВШИНОВА: «УЛ БЕРКАЙЧАН ДА ҮПКӘ САКЛАМАДЫ»

Мария Яковлевна Петр Гавриловны балачактан ук белә. Аның әнисе аны туганы кебек якын иткән. Чөнки үзе дә, аның әнисе кебек, иртә тол калган.

– Тормыш авыр булды. Әни һәрвакыт үзе күтәреп утын ташыды, чөнки безнең арбабыз да юк иде. Аларның безгә мунчага килеп йөргәннәре турында сөйли иде. Мин Петр Гавриловның сугыштан соң беренче тапкыр кайтуын да хәтерлим. Ә бервакыт ул хатыны белән кайтты, алар белән бер кыз да бар иде, ул бик матур алсу күлмәк кигән иде, без аның белән хәтта бергә уйнадык та, – дип искә ала авылдашы.

Сугыштан соң ук Петр Гавриловны туган җирендә герой итеп каршы алмаганнар. Ул вакытта аның батырлыгы турында әле берни дә билгеле булмый. Аның кайтуы турында ишеткән һәркем аларга барып хәлләрен белешә. Мария Кувшинова сүзләренчә, Петр Михайловичның сугыштан соңгы тормышы бик авыр була. Атлар урынына ул үгезләр җигә, колхозда эшли, кызыл балчыктан кирпечләр ясый, кыскасы, гаиләсен туендыру өчен теләсә нинди эшкә алына.

– Кешеләр аңа карата мәрхәмәтсез иде. Ул әсирлектә булганга күрә, аны хыянәтче дип санадылар. Минем бабам: «Ни өчен кешеләр шундый явыз?» дип өзгәләнә иде. Әсирлектә дә газап чиккән, монда да аңа тыныч яшәргә ирек бирмәделәр. Шуңа күрә, сугыштан соң ул Әлбәдендә озак яшәмәде. Туган җиренә Советлар Союзы Герое исемен алгач кына кире кайтты. Бу көнне дә яхшы хәтерлим. Бу сабантуй бәйрәм иткән вакытлар иде. Бәйрәмнән соң, ул безгә кунакка килде, чөнки без аның белән ерак туганнар. Аннары клубта чыгыш ясады. Бу көнне җыелган халык клубка сыймады. Ул беркайчан да авылдашлары турында начар сүзләр әйтмәде, үпкә сакламады. Аның бу сыйфаты мине һаман да гаҗәпләндерә, – дип йомгаклады үз сүзен Мария Кувшинова.

АННА БОГОМОЛОВА: «ҮЗ ДӘРӘҖӘСЕ БЕЛӘН МАКТАНМАДЫ, ҮЗЕН ӘЛЛӘ КЕМГӘ КУЙМАДЫ»

Тагын бер авылдашы Анна Богомолова Советлар Союзы Героеның тормышы һәм батырлыгы турында элек сәгатьләр буе сөйли алган, хәзер инде хәтере сыната башлаган. Ләкин ул кайбер мизгелләрне искә төшерә алды. Петр Михайлович белән алар күршеләр булган икән. – Ул гади кеше иде, беркайчан да үз дәрәҗәсе белән мактанмады. Сугыштан соң, Әлбәдендә яшәгәндә, еш кына безнең янга, бабам янына кунакка килә иде. Үзен хыянәтче дип санауларына бик борчылды. Мондый вакытларда күз яшьләре белән: «Мин бит үз теләгем белән әсирлеккә эләкмәдем», дип әйтә иде. Бу аңа тынычлык бирмәде. Аны даими рәвештә район үзәгенә, аннары Казанга чакыртып тордылар. Һәм һәр юлы ул безнең белән хушлаша, үзен мәңгегә алып китәләр, дип уйлый иде. «Брест крепосте» китабы басылып чыккач кына аны тынычлыкта калдырдылар һәм барысы да аның батырлыгы турында белде, – дип искә ала Анна Гурьевна.

СВЕТЛАНА ГОБӘЕВА: «МИН АНЫҢ ХАТЫНЫНА БИРГӘН ВӘГЪДӘМНЕ ҮТӘДЕМ»

Күн авылыннан Светлана Гобәева безнең районда беренчеләрдән булып Петр Гаврилов тарихын туплый башлый. Балачактан ук ул аның өчен батырлык һәм кешелеклелек үрнәге була. Беренче тапкыр ул геройны 5 нче сыйныфта күрә.

– Бу 1965 ел иде. Гаиләдә: «Тиздән Гаврилов кайта», дип сөйләшә башладылар. Без кайчан икәнен төгәл белми идек, ләкин барыбыз да түземсезлек белән көттек. Ул көтмәгәндә кайтты. Өч дәрестән соң безне актлар залына җыйдылар. Бу очрашу мине бик дулкынландырды. Мин аның дружина байрагына карашына сокландым. Ул тезләнеп, аны үпте һәм елап җибәрде. Ул шулай ук бирелүләрен сорап немецларның аларга Варя исемле кызны җибәрүләре турында сөйләде. Кыз ак флаг күтәреп килә дә, сугышчылар янына җиткәч: «Абыйлар, зинһар бирелмәгез...» дип кычкыра башлый. Немецларның өметләрен акламый. Ул безгә бу хикәяне матур бәрхет тавыш белән сөйләде, шул вакытта ук мин аның яхшы кеше булуын аңладым, – дип искә ала Светлана Ивановна.

Берничә елдан соң, 1973 елда, алар кабат очрашалар. Ул вакытта инде Светлана Гобәева Әлбәден мәктәбендә рус теле укытучысы булып эшләгән. Бу очрашу Светлана Ивановна өчен хәлиткеч була, ул аның исемен мәңгеләштерү турында җитди уйлана башлый.

– Бу көнне мин аның ничек картайганын күрдем. Укучылар аңардан улының кем булып эшләве турында сорадылар, ул бу сорауга авырлык белән генә җавап бирә алды. Шул вакытта мин үз эчемнән «мондый кешеләр картаерга тиеш түгел, алар турында истәлек мәңге яшәргә тиеш», дип уйладым, – дип уртаклаша Светлана Гобәева.

Петр Гаврилов 1979 елның кышында вафат була. Светлана Ивановна аның хатыны белән элемтәгә керә һәм аның әйберләренең бер өлешен үзенә сакларга бирүен сорый. Краснодарга үзе китә. Шул вакытта укытучы аның тол хатыны Мария Григорьевнага, геройның әйберләре шкафта тузанланып ятмаячак, ә музей экспонатлары булачак, дип вәгъдә итә.

– Мин үз вәгъдәмне үтәгәнемә бик шатмын. Кайткач, шунда ук укучыларым белән музей булдыру эшенә керештек. Безгә иске ике сыйныф бүлеп бирделәр. Мин колхоз рәисе Миргазыян Баязитовка планнарыбыз турында хат яздым һәм ул шунда ук безне кирәкле материаллар белән тәэмин итте. Геройның 80 еллыгына безнең мәктәп музее эшли иде инде, – дип сөйли ул.

Әлбәден мәктәбе ябылганнан соң, барлык экспонатлар районның туган якны өйрәнү музеена күчерелә. Соңыннан, туган авылында аның исемендәге музей булдырылгач, геройның шәхси әйберләре анда саклана.

– Брестка караганда күбрәк телгә алынган шәһәрләр бар. Мәсәлән, Ленинград, Севастополь, Сталинград... Әмма Брест крепостенда күрсәтелгән батырлык аларга тиң. Минем өчен ул тагын да тирәнрәк мәгънәгә ия. Ленинград блокадасы һәм Сталинград сугышы вакытында бөтен ил бу шәһәрләргә ярдәм итә. Ә иң беренче һөҗүмне Брест крепосте кабул итә. Солдатлар куркаклык күрсәтсә дә, батырлык эшләсәләр дә, бу хакта беркем дә белмәячәген яхшы аңлаганнар. Шулай да сугышканнар. 32 көн оборона тоту – зур батырлык, – ди Светлана Ивановна.

Укытучы хәзер дә геройның туганнары белән аралаша. Аның сүзләренчә, Петр Гавриловның туганнан туган абыйсының кызы хәзер дә исән. Ул үзенең абыйсы турында яхшы белә. Светлана Ивановна аңа кайчан да булса геройның туган җирен күрсәтү турында хыяллана.